استفتائات فارسی آیت الله سید محمد سعید حکیم

سؤال 1

آیا شرط است در پاک کردن با آب متصل به کر و جاری و یا با آب قلیل اینکه در وسط استعمال تغییر نکند و آیا در تغییر یافتن به اوصاف نجس و یا متنجّس حکم تفاوت پیدا می کند و هم چنین اگر تغییر صفت در شستنی که بعد از آن پاک می شود با قبل از آن تفاوت دارد؟

*******جواب 1:

اگر تغییر، آب را مضاف کند و آن را از اطلاق خارج کند آن وقت تغییر مانع از پاک نمودن با آن می شود، بلکه احتیاط وجوبی اینست در آنجایی که تغییر یافتن با خود نجس شده باشد، آب آن اندازه بریزی که تغییر از بین برود.

سؤال 2

آیا از جنابت و یا غیر از آن از غسلهای واجب با آبی که بر آن قطره هایی از آب غسل جنابت و یا غسلهای واجب دیگر ریخته شده است غسل کردن صحیح است؟ و آیا حکم در یک غسل تغییر می کند اگر در وسط یک غسل قطراتی از آب استعمال شده در غسل به ظرف آبی که از آن آب بر می دارد بیفتد آیا با آن آب غسل صحیح است؟

*******جواب 2:

بلی غسل کردن در هر دو صورت صحیح است.

سؤال 3

آیا به آب دستشویی ( آب لوله کشی که امروز متعارف است) احکام آب جاری و کر در پاک نمودن بار می شود؟

*******جواب 3:

در نظر ما میان احکام آب جاری و کر تفاوتی نمی باشد و چند مرتبه آب کشیدن لازم نیست.

سؤال 1

شخصی هست که مادر مریض و پیری دارد که مدفوعش را نمی تواند نگهداری نماید و گاهی زنی که به پاک کردن آن قیام کند پیدا نمی شود و ضرورت پیدا می کند که او را از نجاسات پاک کند و بوهای بد را بر طرف نماید آیا بر آن پسر تطهیر مادر جایز است اگر چه این امر به نگاه کردن و لمس کردن به عورت او سبب گردد مخصوصاً موقعی که به غیر از این راه نتوان تطهیر نمود؟

*******جواب 1:

اینکه ضرورت اقتضاء می کند جایز است ولی اگر ممکن باشد که دستهایش را بپوشاند و با پارچه و کهنه تطهیر نماید لازم است آن طور کند و اگر به نگاه کردن مضطّر باشد با دقت نظر نکند.

سؤال 1

اگر آب نباشد و وظیفه مکلّف تیمّم باشد چگونه خودش را با سنگ و پارچه پاک می کند و چون با آب پاک نمی کند این احتمال هست که از ذرات نجاست باقی بماند و به لباس و بدن او سرایت کند؟

*******جواب 1:

از غائط استنجاء می شود بدین سان که مخرج غائط را به وسیله سنگ ها و پارچه ها و غیر از آنها می توان پاک نمود اما بول به غیر از آب پاک نمی شود و در صورت نبودن آب و تنگی وقت با چیزی می پوشاند که مبادا نجاست سرایت کند و فقط همان محل نجس می ماند و آن وقت اضطراری نماز می خواند.

سؤال 1

حکم آن کسی که در وضو رو و یا دستهایش را از روی سهو و غفلت سه مرتبه بشوید چیست؟

*******جواب 1:

اگر غرض از این سه بار، سه بار ریختن آب است بدون اینکه در هر ریختن همه عضو مغسول را فرا گیرد وضو صحیح است و اما اگر مقصود از این سه مرتبه به طور کامل شستن باشد فقط شستن دست چپ سه مرتبه سهواً موجب بطلان است نه عضوهای دیگر.

سؤال 2

آیا آب بیشتر و یا عرق در اعضای وضو باشد به وضوی انسان ضرر می رساند؟

سؤال 1

مقصود از استدامه (همیشه بودن) حکمی با استدامه حقیقی چیست؟

*******جواب 1:

مقصود از استدامه حقیقی ملتفت بودن تفصیلی به نیّت است و غرض از استدامه حکمیّه استمرار نیّت به طور اجمال است به نحوی که اگر از مکلّف از عملش و از آنچه به آن عمل وادار کرده است بپرسند به تفصیل جواب می دهد.

سؤال 2

آیا ریختن قطره های آب بر پاها و مسح کردن بر پاها خواه با آب وضو باشد و یا غیر آن به صحت وضو ضرر می رساند؟

*******جواب 2:

اگر مسّمای مسح بر آنجایی که باقی مانده خشک است محقق شود وضو صحیح است.

سؤال 3

آیا خالکوبی بر بعضی از اعضاء بدن آن طوری که میان مردم متعارف شده است ساتر است و مانع صحیح بودن وضو و غسل و تیمم می باشد؟

*******جواب 3:

وقتی که به جزیی از رنگ بشره در آمد حاجب و ساتر نمی شود ( وضو و غسل و تیمم صحیح است).

سؤال 4

حکم رنگ کردن مو و یا چیزی که مِش می گویند نسبت به زن چیست؟

*******جواب 4:

رنگ کردن مذکور جایز است و حرام نیست و مبطل وضو نمی باشد.

سؤال 5

حکم جرمی که بعد از تمام شدن نماز در اعضاء وضو انسان می بیند بدون اینکه قبلاً از بودن آن مطلع باشد چیست؟

*******جواب 5:

اگر احتمال دهد که آن جرم قبل از وضو نبوده و یا احتمال دهد که آب به زیر آن جرم به جهت بیشتر ریختن آب به بشره می رسد وضو صحیح است ولی اگر بداند که آن در موقع وضو گرفتن بوده و آب به زیر آن نمی رسد آن وقت لازم است که دوباره وضو بگیرد و نماز را اعاده کند.

سؤال 6

کسی که لنگ است و یک پایش بریده شده است آیا موقع وضو گرفتن بر او لازم است بر آنچه باقی مانده از پایش مسح نماید و در غسل بر او چه واجب است؟

*******جواب 6:

واجب نیست مابقی پایش را مسح نماید و اما در غسل تمام بدن را شستن بر او لازم است و قسمت باقی مانده از پایش را لازم است که بشوید.

سؤال 7

آیا مسح نمودن سر با دست چپ صحیح است؟

*******جواب 7:

احتیاط وجوبی اینست که با ممکن بودن مسح نمودن با دست راست با دست چپ مسح نکند.

سؤال 8

کسی که شستن رو و دست راست و دست چپ را در شستن واجبی تمام نمی کند و آنها را در شستن بار دوم مستحبی تمام می کند آیا وضویش صحیح است؟

*******جواب 8:

بلی وضویش صحیح است.

سؤال 9

در مسح سر آیا به روی موی سر مسح نمودن کافیست و یا لازم است که انگشتان را میان موهای سر برده و از بالا به پایین مسح نماید؟

*******جواب 9:

مسح بر روی موها کفایت می کند اگر مو آن اندازه بلند نباشد که اگر آن را بکشی از جلو سر به بیرون کشیده می شود و لازم نیست که از بالا به پایین مسح نمود بلکه هر طور مسح نماید کفایت می کند.

سؤال 10

کسی که دو دستش قطع شده است آیا وضو و تیمم از او ساقط است و در صورتی که بر او وضو گرفتن واجب باشد آیا فقط شستن رو کافیست یا نه؟

*******جواب 10:

شستن رو بر چنین شخصی برای وضو واجب است و احتیاط وجوبی اینست که مابقی بازو را هم بشوید و اگر برای خودش امکان داشته باشد که عضو را در زیر شیر بگیرد و بشوید بر خودش لازم است و اگر عذر داشته باشد واجب است از دیگری کمک بگیرد و او هم به سر و پاهایش مسح می نماید.

سؤال 11

از آب غسلهای واجب قطره هایی به آب دیگری می ریزد آیا با آن آب می توان غسل کرد یا نه؟

*******جواب 11:

آب مذکور پاک است و قطرات ریخته شده آن را ناپاک نمی کند و اگر چند قطره به آب دیگر ریخته شود وضو و غسل با آن صحیح است و اگر بیشتر ریخته شود وضو و غسل با آن آب ممزوج صحیح نیست.

سؤال 12

آیا وضو و غسل در آب بیشتری که با رنگ گوگرد و یا با طعم آن تغییر یافته است و به آن آب معدنی (گوگرد) می گویند و ما می دانیم که این آب در منطقه موسوم به بادوش موصل جریان دارد صحیح است؟

*******جواب 12:

مادامی که به آن آب گفته می شود وضو گرفتن و غسل کردن اشکال ندارد.

سؤال 1

آیا مس نمودن لفظ جلاله (الله) بدون وضو در صورتی که با عربی نوشته نشود جایز است؟

*******جواب 1:

احتیاط وجوبی اینست که بدون وضو مس نشود.

سؤال 2

آیا واجب است بر آن کسی که آیه قرآن می نویسد با وضو باشد؟

*******جواب 2:

واجب نیست مگر اینکه نوشتن مس کردن قرآن را لازم گرفته باشد آن وقت احتیاط وجوبی اینست که با وضو باشد.

سؤال 3

حکم مس نمودن نامهایی که به نامهای پیامبران و امامان عَلَیْهم ُالسَّلَام شباهت دارند بدون طهارت چیست؟

*******جواب 3:

مس نمودن نامهای پیامبران و امامان عَلَیْهم ُالسَّلَام طبق فتوای ما جایز است تا چه رسد به نامهای مشابه آنها.

سؤال 1

آیا از زن در موقع جماع نمودن و در غیر آن وقت منی بیرون می آید؟

*******جواب 1:

بلی گاهی از او منی در حال جماع بیرون می آید و گاهی در اوج شهوت هم از او منی بیرون می آید ولی در این صورت احتیاط وجوبی آن است که بر آن آثار جنابت را بار نمایند و این احتیاط تمام نمی شود مگر اینکه میان غسل کردن و وضو جمع نماید.

سؤال 2

در منهاج امام خویی ( قدس سره ) ج 1، ط 29، ص 47 در مسأله (178) آمده است:

(وقتی که مرد به خنثی دخول کرد و آن خنثی به زنی دخول کرد … ) آیا این دخول کردن مرد در اینجا در طرف جلو آن است یا در طرف عقب آن و آیا دخول نمودن این خنثی به زن مقارن و همزمان با دخول کردن مرد به خنثیست یا بعد از فاصله است؟

*******جواب 2:

در مفروض مسأله فرق میان جلو و دبر نیست و منظورشان محقق بودن دو تا دخول است بدون اینکه میان آنها غسل بنماید زیرا که برای خنثی در آن صورت غسل واجب می شود ولی اگر یکی از آنها سر آمدش باشد غسل واجب نمی گردد.

سؤال 1

شخصی خود را پیش از نماز صبح جنب کرده و پیش از آفتاب زدن بیدار شده ولی آنقدر وقت ندارد که غسل نماید و نماز را در وقت بخواند حکم آن را بیان فرمائید؟

*******جواب 1:

احتیاط استحبابی آن است که تیمم نموده و نماز را بخواند ولیکن واجب است بر او که بعد از غسل نمازش را قضا نماید.

سؤال 2

غسل جنابت از حرام آیا از وضو کفایت می کند و یا اینکه احتیاج به وضو گرفتن هم دارد؟

*******جواب 2:

بلی کفایت از وضو می نماید.

سؤال 3

شخص جنب و یا زنی که نجس است برای آنها خواندن قرآن بدون اینکه قرآن را مس نماید جایز است؟

*******جواب 3:

برای مرد جنب و زن حائض خواندن قرآن به طور مطلق مکروه است و خواندن آیه سجده از سوره های عزائم حرام است.

سؤال 1

آیا بر مؤمن واجب است که به آن ظرفی که با آن آب غسل می ریزد دستش را داخل نکند و جوری آب را استعمال کند که دست خورده نباشد؟

*******جواب 1:

اگر دستش پاک باشد دست زدنش به آبی که می خواهد با آن غسل کند پیش از آنکه دو بار دستش را بشوید مکروه است ولی آب نجس نمی شود و استعمال آن حرام نمی شود.

سؤال 1

اگر از آب غسل رو قطره هایی به دست انسان در اثناء غسل بریزد آیا به صحیح بودن غسل اشکال می رساند؟

*******جواب 1:

به صحّت غسل اشکال نمی رساند.

سؤال 2

در جواب یکی از استفتاها فرموده اید که اگر یک قسمت از سر به هنگام غسل جنابت نمودن از بعض بدن جلوتر و یا همزمان بشوید غسل او صحیح است و آیا این به این معناست که کامل شستن سر بعد از شستن تمام بدن و یا همزمان با آن صحیح است؟

*******جواب 2:

بلی آن صحیح است حتّی با این وصف.



سؤال 1

زنی که وسیله جلوگیری از حامله شدن را به کار می برد و آن باعث خونریزی در غیر ایّام عادت می شود در این صورت حکم آن را دربارهی نماز و غسل بیان فرمائید؟

*******جواب 1:

اگر ده روز و یا بیش از ده روز از تمام شدن وقت عادتش خون بیاید وظیفه آن عمل کردن به احکام حیض است در صورتی که بقیّه شرطهای حیض در آن بوده باشد، ولی اگر کمتر از ده روز از تمام شدن وقت عادتش خون ببیند استحاضه حساب می کند و به حکمهای استحاضه عمل می کند.

سؤال 2

زنی که دوای مانع از آمدن خون حیض می خورد گاهی در دوران عادتش لکّه های خونی می بیند بدون اینکه در آن علامت حیض بوده باشد و اگر آن دوا را نخورد بعد از سه روز از ترک آن خون حیض می آید آیا حکم آن خون چیست؟

*******جواب 2:

آن لکه های خون اگر با ضمیمه خونهای دیگری که می آید در ضمن ده روز سه روز را تمام کند حیض است و الا حیض نمی باشد و خون استحاضه می باشد.

سؤال 3

حکم خونی که زن در اول عادتش می بیند و آنکه در رنگ خون استحاضه می باشد چیست و حکم نماز آن و روزه آن روز را اگر چند دقیقه قبل از افطار آن خون بیاید، بیان فرمائید؟

*******جواب 3:

آن خون از خون حیض حساب می شود و روزه آن روز باطل می شود، اگر خون پیش از غایب شدن خورشید بیاید نه قبل از افطار.

سؤال 1

در رساله عملیّه خود (منهاج الصالحین) ذکر فرموده اید که زن حائض اگر بعد از وقت فضیلتی نماز پاک باشد برای آن اداء آن واجب نیست گرچه وقت کمی باقی می ماند سپس مثل زده اید بر آن نماز ظهر و مغرب را آیا این حکم در نمازهای عصر و عشاء و صبح هم جاریست بعد از گذشتن وقت فضیلتی آنها در صورتی که می دانیم وقت فضیلتی برای اینها هم ذکر فرموده اید؟

*******جواب 1:

ظاهر اینست که حکم دربارهی آنها جاری نیست اگر چه از عبارت توهم جریان حکم شده باشد.

سؤال 1

زنی که استحاضه دارد اگر پنبه ای برای آزمایش خودش که استحاضه اش کم است و یا متوسط است پیدا نکند آیا برای آن استفاده کردن از پارچه پاک و یا از دستمال کاغذی برای شناخت نوع استحاضه اش کفایت می کند؟

*******جواب 1:

هر آنچه در نفوذ خون به آن همانند پنبه باشد کفایت می کند مانند باندهایی که در بیمارستانها برای بستن زخمها استفاده می کنند و شاید مثل آن باشد دستمالهای کاغذی که معروف به کلینکس است اگر از نوع خوب آن باشد و نرم باشد.



سؤال 1

بعضی از اشخاص وصیّت می کنند که جنازه آنها را به مشاهد مشرّفه ببرند وقتی که این را در بیمارستان خاطر نشان می کنی آنها کالبد شکافی می نمایند و بعضی از احشاء داخلی آن را قطع می کنند تا اینکه بتوان جنازه را مدت طولانی نگهداری نمود آیا ولی میّت می تواند با آنها به این امر سازش کند، در صورتی که مسؤولین بیمارستان در شهری از بردن جنازه در صورت عدم قطع احشاء جنازه خود داری کنند سازش نمودن با آنها به این امر آیا موجب مخالفت وصیّت نمی شود؟

*******جواب 1:

بریدن اعضاء و احشاء جایز نیست و برای وصی وظیفه است که آنها را از این کار منع کند اگر چه باعث عمل نکردن به وصیت بوده باشد زیرا که وصیّت نافذ نمی شود در صورتی که عمل کردن به آن موجب ارتکاب به حرام باشد.

سؤال 2

ولی و متصدی که اجازه او دربارهی میّت معتبر باشد کیست؟

*******جواب 2:

ورثه میّت، ولیّهای میّت در تجهیز و تکفین او هستند.

سؤال 1

شخصی شرابخوار دائمی بود به طوری که شب را از روز تشخیص نمی داد فاسق و گنهکار در دوران زندگی خویش بود وفات کرد، سؤال ما از آن شخصیست که به این میّت غسل داده و نماز خوانده است آیا آن شخص مأجور است یا نه؟

*******جواب 1:

بلی بلکه غسل دادن و نماز خواندن واجب کفایی بر تمامی مسلمانان است وقتی که یکی اقدام کرد از دیگران ساقط می شود و اگر عمل آن شخص ناشی از نبودن اعتقادش به حرام بودن شراب باشد آن وقت کافر می شود و احترامش از بین می رود.

سؤال 2

آیا موالات (پی در پی) بودن در غسل میّت واجب است؟

*******جواب 2:

واجب نیست.

سؤال 3

آیا موالات (پی در پی) بودن در غسل میّت واجب است؟

*******جواب 3:

واجب نیست.

سؤال 4

وقت غسل دادن میّت با آب خالص از او خون آمد آیا تمامی غسلها را دوباره انجام دهند و یا فقط غسل آب خالص را اعاده نمایند؟

*******جواب 4:

وقتی خونریزی بعد از تمام شدن هر یک از غسلها باشد به صحت آن غسل ضرر نمی رساند بلکه تنها لازم است که نجاست را پاک نمایند.

سؤال 5

اینجا بعضی از حالات به میّت پیش می آید مانند تصادفی که خونریزی می کند و خونش بند نمی آید آیا جایز است که سر آن را در کیسه گذاشت و یا با ریختن گچ و آهک به محل خونریزی آن را بند آورد و غسل جبیره داد و در صورتی که غسل جبیره صحیح نباشد تکلیف با بند نیامدن خون چیست؟

*******جواب 5:

اگر انتظار بند آمدن خون ممکن باشد لازم است که منتظر ماند و اگر امکان نداشته باشد غسل دادن آن با وجود خونریزی در آب کر و یا تنها موضع خونریزی را با بر طرف کردن خون در آب کر ممکن باشد و سپس آن را رها کرده خونریزی بکند تا غسل باقی بدن تمام شود واجب است آن طور نمایند و گرنه بنا بر احتیاط وجوبی میان غسل جبیره و تیمم جمع نمایند.

سؤال 6

شخصی متصدّی غسل و نماز میّت است و او سید هاشمیست و مردم محل به غیر از او اعتماد نمی کنند ولی او در غسل و نماز خطا می کند و چندین مرتبه خطایش را تذکر داده ایم باز هم خطا می نماید نظر حضرتعالی نسبت به این مسأله چیست؟

*******جواب 6:

با علم به خطای آن واجب است که انسان به آن قیام کند به غسل دادن و نماز خواندن آن نظارت کند و مورد اشتباهش را تذکر داده و عملش را تصحیح نماید ولی اگر در خطا نمودنش شک شود کنجکاوی کردن لازم نیست.

سؤال 1

آیا کفن کردن به کفنی که قرآن به آن نوشته شده است جایز است؟

*******جواب 1:

بلی جایز است.

سؤال 2

در کتاب عروه الوثقای آیت الله العظمی سید محمّد کاظم طباطبایی یزدی ( قدس سره ) در فصل مستحبات کفن می خوانیم که مستحب است باز هم که این دو بیتی که امیرالمؤمنین ( عَلَیْهِ السَّلَام ) بر کفن سلمان (رحمه الله) نوشت بر کفن نوشته شود و آن دو بیت این است:

وفدت علی الکریم به غیر زاد *** من الحسنات و القلب السّلیم و حمل الزّاد اقبح کل شیء *** اذا کان الوفود علی الکریم من بدون توشه از نیکی ها و دل پاک به کریم وارد شدم و وقتی که ورود انسان به شخص کریم باشد بدترین چیزها توشه بردن است. آیا نسبت این دو بیت شعر به امیرالمؤمنین ( عَلَیْهِ السَّلَام ) نسبت صحیح و ثابت است و یا اینکه نسبت، در حدیث ضعیفی آمده است و چنانکه این حدیث صحیح بوده باشد چگونه حمل و توشه بدترین چیزها می باشد در صورتی که خداوند متعال می فرماید:

(و تزودوا فان خیر الزّاد التقوی) (سوره بقره، آیه 197) «برای خود توشه اخذ کنید همانا بهترین توشه ها تقوی (پرهیزگاری) است» و خداوند متعال به چیز بد امر نمی کند؟

*******جواب 2:

نسبت دو بیت به امیرالمؤمنین ( عَلَیْهِ السَّلَام ) ثابت نشده است و نوشتن دو بیت مستحب است به امید اینکه مطلوب باشد بنا بر آنچه فقهاء در رساله های عملی خود نوشته اند و منظور از آن شعر تنها تملّق به خداوند متعال و تأکید بر رحمت و عفو اوست و ذلیلانه خواستن عطوفت اوست و گرنه جای سخن نیست که حضرت سلمان (